نتانیاهو و کابوس البرغوثی | مردی که می‌تواند سنوار دوم باشد

با شروع دور تازه‌ای از گفتگوها میان نمایندگان جنبش حماس و رژیم صهیونیستی در مصر با هدف اجرای مفاد طرح دونالد ترامپ اما مسیر توافق احتمالی میان دو طرف همچنان دشوار و مبهم به نظر می‌رسد. اختلاف دیدگاه درباره چگونگی اجرای آتش‌بس، مسئله عقب‌نشینی ارتش صهیونیستی از غزه و مبادله اسرا از مهم‌ترین موانع گفتگوها محسوب می‌شود.

هرچند حماس با طرح پیشنهادی ترامپ همراهی نشان داده اما برای حفظ اصول خود خطوط قرمزی تعیین کرده که تحققشان را در میز مذاکره حیاتی می‌داند. یکی از مهمترین مطالبات حماس، آزادی شش اسیر فلسطینی به‌ ویژه «مروان البرغوثی» است، درخواستی که کابینه افراطی بنیامین نتانیاهو زیر بار نمی‌رود و سعی دارد به طور گزینشی فهرست اسرا را یکجانبه تعیین کند.  

آزادی البرغوثی به اندازه‌ای مهم شده که مخالفت جدی گروه‌های افراطی در سرزمینهای اشغالی را به دنبال داشته است. شبکه ۱۴ رژیم صهیونیستی فاش کرد که نتانیاهو در نشست کابینه، برای جلب رضایت ایتامار بن‌گویر، وزیر امنیت داخلی این رژیم که هر روز به خروج از ائتلاف کابیه تهدید می‌کند، تعهد داده که در چارچوب آتش‌بس احتمالی در غزه، آزادی افرادی مانند البرغوثی که از نظر بن گویر «نمادهای تروریسم» به شمار می‌روند را آزاد نکند. این موضع نه از سر لجاجت سیاسی بلکه ناشی از ترس عمیق مقامات تل‌آویو از تبعات احتمالی آزادی فردی است که می‌تواند موازنه قدرت را در سرزمینهای اشغالی به‌کلی دگرگون سازد.  

مروان البرغوثی کیست

مروان البرغوثی در سال ۱۹۵۹ در روستای کوبر در شمال رام‌الله به دنیا آمد. او از دوران نوجوانی وارد عرصه مبارزه با اشغالگران شد و در جوانی به عضویت جنبش فتح درآمد. در دهه ۱۹۸۰ چند بار از سوی نیروهای امنیتی صهیونیست بازداشت شد اما پس از آزادی به یکی از فعال‌ترین چهره‌های انتفاضه اول فلسطین تبدیل شد.  در سال ۲۰۰۲، نیروهای ارتش رژیم صهیونیستی طی یک عملیات ویژه او را در رام‌الله دستگیر کردند و پس از محاکمه‌ای نمایشی، البرغوثی به پنج بار حبس ابد محکوم شد. از آن زمان تاکنون، او در زندان‌های صهیونیستی به نماد پایداری، اتحاد و امید برای ملت فلسطین تبدیل شده است.

البرغوثی علاوه‌بر مهارت‌های سازمان‌دهی، به‌ عنوان یکی از معدود رهبرانی شناخته می‌شود که در میان همه ‏جریانهای سیاسی فلسطین از حماس مقبولیت زیادی دارد. محبوبیت گسترده البرغوثی در میان اقشار مختلف مردم و گروه‌های سیاسی فلسطینی، او را به یکی از اصلی‌ترین ‏گزینه‌ها برای رهبری آینده جنبش‌های فلسطینی تبدیل کرده است. طبق نتایج نظرسنجی دسامبر ۲۰۲۳، البرغوثی ‏از میان تمامی نامزدهای احتمالی، بیشترین میزان حمایت مردمی را به خود اختصاص داد.  

چرا اسرائیل با آزادی البرغوثی مخالفت می‌کند؟

دلیل اصلی سرسختی سران صهیونیست در مخالفت با آزادی البرغوثی، نگرانی عمیق از تأثیر احتمالی او بر معادلات داخلی فلسطین و منطقه است. تجربه نشان داده که آزادی رهبران کاریزماتیک می‌تواند معادلات امنیتی تل‌آویو را دگرگون کند.

نمونه بارز آن «یحیی السنوار» است که پس از سالها اسارت در زندان‌های اسرائیل، در قالب یکی از تبادلات اسرا آزاد شد و سالها بعد با طراحی عملیات «طوفان الاقصی» بزرگترین ضربه نظامی و روانی تاریخ رژیم صهیونیستی را رقم زد. مقامات تل‌آویو بارها اعلام کرده‌اند که آزادی السنوار اشتباهی راهبردی بود که نباید تکرار شود.

از نگاه اشغالگران، البرغوثی همان ظرفیت بالقوه را دارد تا در آینده به «سنوار دوم» بدل گردد و با تجربه ‏سیاسی، مقبولیت مردمی که دارد زمینه‌ساز شکل‌گیری جنبشی فراگیرتر علیه اشغالگری شود.‏ همچنین البرغوثی فردی که است نه‌ تنها در عرصه نظامی بلکه در سطح سیاسی نیز می‌تواند مقاومت را به وحدت و انسجام برساند.

کابینه نتانیاهو به خوبی می‌داند که البرغوثی برخلاف بسیاری از رهبران فلسطینی، توانسته میان اردوگاه‌های مختلف مقاومت و حتی نهادهای بین‌المللی پل ارتباطی برقرار کند. او در نگاه بسیاری از فلسطینیان، نماد «وحدت مقاومت» است که می‌تواند شکاف میان حماس و فتح را ترمیم کرده و جبهه‌ای واحد در برابر صهیونیسم ایجاد نماید.

چنین اتحادی برای تل‌آویو کابوس است، زیرا موجودیت این رژیم تا حد زیادی بر تفرقه میان گروه‌های فلسطینی استوار است. رژیم اشغالگر به‌ خوبی می‌داند که در صورت آزادی او، دیگر نمی‌تواند از تضادهای درونی فلسطینیان برای پیشبرد سیاستهای تفرقه‌افکنانه خود بهره ببرد.      

ترس و وحشت تل‌آویو از آزادی رهبران برجسته فلسطین به قدری زیاد است که در مذاکرات آتش‌بس اخیر، هرچند تل‌آویو برخی از رهبران حماس و فتح را که به حبس ابد محکوم شده بودند آزاد کرد اما شرط گذاشت که آنان اجازه بازگشت به غزه یا کرانه باختری را ندارند و باید به کشورهای ترکیه و مصر منتقل شوند. این سیاست تبعید اجباری در واقع تلاشی برای تهی‌کردن مناطق فلسطینی از رهبران الهام‌بخش و جلوگیری از سازمان‌دهی مجدد مقاومت است.

از سوی دیگر، حمله اخیر ارتش صیونیستی به قطر با هدف ترور رهبران حماس نیز از جمله بخشی از همین راهبرد گسترده است که می‌کوشد با حذف چهره‌های کاریزماتیک، جریان مقاومت را از درون تضعیف کند. با چنین پیش‌زمینه‌ای، روشن است که آزادی شخصیتی چون البرغوثی برای نتانیاهو و هم‌پیمانانش به ‌منزله تهدیدی وجودی تلقی می‌شود.

کابینه نتانیاهو که تحت سلطه جریان‌های راست افراطی قرار دارد نه تنها به دنبال خلع سلاح گروه‌های فلسطینی است بلکه هدف نهایی خود را در نابودی کامل ساختار مقاومت تعریف کرده است. از نگاه نتانیاهو هرگونه انعطاف در برابر مطالبات حماس، از جمله آزادی اسیران برجسته به معنای عقب‌نشینی استراتژیک و تشویق گروههای مقاومت به ادامه مبارزه خواهد بود.

مقامات امنیتی صهیونیست پس از تجربه جنگ غزه و پیامدهای ویرانگر آن برای ارتش، به این نتیجه رسیده‌اند که نباید فرماندهان ارشد فلسطینی به هیچ قیمتی آزاد شوند و این نگاه امنیتی اکنون به بخشی از دکترین رسمی تل‌آویو تبدیل شده است.

از دید برخی ناظران، علاوه‌بر ملاحظات امنیتی، دلایل سیاسی و تبلیغاتی نیز در پس مخالفت تل‌آویو با آزادی البرغوثی نهفته است. نتانیاهو که در داخل با بحرانهای گسترده سیاسی و اعتراض‌های عمومی روبه‌روست می‌کوشد با اتخاذ مواضع سخت‌گیرانه در قبال فلسطینیان، حمایت جریان‌های افراطی را حفظ کند. او به ‌خوبی می‌داند که انعطاف در موضوع آزادی البرغوثی می‌تواند از سوی رقبای سیاسی‌اش به ‌عنوان نشانه ضعف تفسیر شود و جایگاهش را متزلزل کند.

از سوی دیگر، رژیم صهیونیستی تلاش دارد با تداوم حبس البرغوثی، از او به‌ عنوان اهرم فشار در مذاکرات آینده استفاده کند. زندانی نگه داشتن چنین چهره‌ای برگ برنده‌ای است که می‌تواند در معاملات سیاسی آینده مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

در نهایت، به نظر می‌رسد تا زمانی که نتانیاهو و جریان راست افراطی قدرت را در دست دارند احتمال آزادی البرغوثی بسیار اندک است اما همانگونه که تاریخ فلسطین بارها نشان داده، اراده ملت‌ها را نمی‌توان برای همیشه در زنجیر نگاه داشت. البرغوثی امروز اگرچه در زندان است اما اندیشه و پیام او فراتر از دیوارهای بتنی، در ذهن و دل میلیون‌ها فلسطینی زنده است، اندیشه‌ای که دیر یا زود می‌تواند به مهمترین تهدید برای موجودیت رژیم اشغالگر بدل شود.